ΤΟΥ ΔΡΟΣ ΑΝΔΡΕΑ ΧΑΤΖΗ*
Για πάνω από δυο χιλιάδες χρόνια πολιτικοί συγγραφείς συνδέουν την Πολιτική με την Ηθική. Η Πολιτεία του Πλάτωνα και η Νικομαχεια Ηθική του Αριστοτέλη είναι ουσιαστικά έργα πολιτικής ηθικής. Για τους δυο, Πολιτική ήταν η υπέρτατη επιστήμη γιατί δεν μπορούσαν να φανταστούν κάποιον να ζει εκτός και μακριά από μια πολιτική κοινότητα. Η έννοια της πολιτικής αρετής είναι επομένως άρρηκτα συνυφασμένη με πολίτες ενημερωμένους , ενεργούς που ζητούν δικαιοσύνη. Ως γνωστό, ο θεμέλιος λίθος αυτού που κατόπιν ονομάσθηκε δυτικός πολιτισμός είναι η Νικομαχεια Ηθική του Αριστοτέλη. Εξ ου και το βιβλίο αυτό είναι το πιο δημοφιλές ανάμεσα στην πολιτική και ακαδημαϊκή ελίτ της Δύσης.
Σωστή και ηθική λοιπόν πληροφόρηση είναι απολύτως αναγκαίες για τους πολίτες ώστε να καταστούν ικανοί για ενημερωμένες εκτιμήσεις και αξιολογήσεις των πολιτικών που ψηφίζουν.
Είναι γεγονός ότι ο μέσος κύπριος πολίτης στηρίζεται στα τηλεοπτικά δελτία ειδήσεων για την πολιτική του ενημέρωση. Συνεπώς η ραδιοτηλεόραση και οι υπηρέτες της έχουν ένα υπέρτατο καθήκον. Να ενημερώνουν σωστά . Και αυτό εκτός από τον άλλο ρόλο που παραδοσιακά τους αναθέτει η κοινωνία, αυτόν του ελέγχου της εξουσίας. Πρέπει λοιπόν δημοσιογράφοι και πολιτικοί να γνωρίζουν πολύ καλά τι είναι ηθικό και τι ανήθικο στη πολιτική επικοινωνία. Σε μια σύγχρονη κοινωνία έπρεπε λοιπόν η τηλεόραση να είναι το κατ’ εξοχήν μέσο για να αντιλαμβανόμαστε το εαυτό μας, την κοινωνία και το κόσμο γενικά. Αυτό άλλωστε οδήγησε και τον Marshal McLuhan, πατέρα της θεωρίας των ΜΜΕ στην γνωστή του προφητεία ότι με την τηλεόραση θα ζούμε σε ένα παγκόσμιο χωριό (global village).
Πολλές έρευνες ανέδειξαν, εκτός από τις αναμενόμενες αρετές σαν μια ελεύθερη αγορά ιδεών, και τα μειονεκτήματα της τηλεόρασης σαν μέσου δημοκρατίας και ενημέρωσης. Οι πλείστοι ερευνητές καταλήγουν στα εξής: Πρώτο, είναι πολύ πιο εύκολο για την τηλεόραση να εστιάζεται σε πρόσωπα και προσωπικότητες παρά σε θέματα και ζητήματα. Δεύτερο, η τηλεόραση τείνει να δημιουργήσει ένα βραχυπρόθεσμο πολιτικό περιβάλλον, και τρίτο, σαν αποτέλεσμα των δυο, επικρατούν τελικά ο λαϊκισμός και η δημαγωγία.
Τι λοιπόν συμβαίνει στη τηλεδημοκρατια που μας επέβαλαν στην Κύπρο; Σαν απόρροια του πρώτου, από τον πρόεδρο της δημοκρατίας μέχρι τον τελευταίο βουλευτή οι δημόσιοι άνδρες μας πλαισιώνονται από επικοινωνιολογους ειδικούς στο ‘ image’ του ‘γυαλιού’. Η τηλεόραση είναι πιο χρήσιμη στους πολιτικούς για την αυτοπροβολή τους παρά στους πολίτες για την ενημέρωση τους. Εξ ου και η δομική πλέον στο σύστημα εξουσίας διαπλοκή, πελατειακές σχέσεις πολιτικών, δημοσιογράφων, καναλαρχων, αυθαιρεσία και παραπληροφόρηση. Για να παρακολουθήσεις ένα δελτίο ειδήσεων ή μια ενημερωτική εκπομπή πρέπει να φορέσεις και το κατάλληλο φίλτρο για το ποιος στρεβλώνει τι και γιατί.
Το δεύτερο ορατό αποτέλεσμα είναι οι επιπτώσεις στους πολίτες. Ο πολίτης εμπλέκεται στα καθημερινά τεκταινόμενα του κράτους παρακολουθώντας δελτία ειδήσεων. Στην Κύπρο η έμφαση της εμπλοκής του πολίτη έχει μετατραπεί από ενεργό δράση σε παθητική αντίδραση. Αυτή η τηλε-δημοκρατΊα έχει μετατρέψει τους πολίτες σε παθητικούς παρατηρητές και πολιτικά τεμπέληδες αντί σε ενεργούς και συμμετέχοντες. Μπορούμε λοιπόν να μιλήσουμε για μια δημοκρατία πληβείων, στην οποία η δημαγωγία και ο λαϊκισμός κυριαρχούν αντί του ήρεμου πεφωτισμένου πολιτικού λόγου. Οι πολιτικοί μας ανταγωνίζονται στις μεγαλόσχημες ατάκες και οι δημοσιογράφοι στον εντυπωσιασμό. Απορούν και οι δυο για την απομάκρυνση του κόσμου και ειδικά των νέων από τα κοινά Που είναι λοιπόν η ηθική στην πολιτική επικοινωνία; Τη κάνει η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας και η Αρχή Ραδιοτηλεόρασης;
Για τον Αριστοτέλη η προϋπόθεση ευδαιμονίας και ηθικής ύπαρξης είναι η λογική. Στην προσπάθεια μας για τελειότητα πρέπει να μας οδηγεί τo χρυσό μέσο. Μεταξύ τεμπελιάς και αχόρταγης απληστίας υπάρχει η υγιής φιλοδοξία. Μεταξύ δουλικής ταπεινοφροσύνης και αλαζονικής περηφάνιας υπάρχει η μετριοπάθεια. Μεταξύ άκρας μυστικότητας και ακατάσχετης φλυαρίας υπάρχει η ειλικρίνεια. Μεταξύ πληκτικού αναμασήματος και προσπάθειας εντυπωσιασμού υπάρχει η έντιμη ενημέρωση. Αυτά έπρεπε να τα ξέρουμε όλοι από το Λύκειο. Ειδικά αυτοί που θέλουν να μας κυβερνούν.
*Κοσμήτορας Σχολής Οικονομικών και Διοίκησης
Philips University